آشنایی با روستای سرسبز نایبند
آشنایی با روستای سرسبز نایبند
بیشتر کسانی که از جاده بین المللی طبس- راور عبور کرده اند، حتما با منطقه سر سبزی که در پناه کوههای کم ارتفاع نایبند جای گرفته است، روبرو شده اند. زندگی در این جزیره سبز سالهاست به یمن آب جاری از قناتهایش، که بهشتی را در دل کویر خشک لوت پدید آورده است، جریان دارد.
خانه فرش دستباف ایران – جهان فرش : روستای نایبند در جنوب شهرستان طبس استان خراسان جنوبی، تابع دهستان کویر با ۱۰۵ کیلومتر فاصله از مرکز دهستان، روستای زنوغان و ۱۳۴ کیلومتر فاصله با نزدیکترین شهر، دیهوک، واقع شده است.
تابستانهای بسیار گرم و آفتابی و زمستانهای معتدل به همراه وجود قنات ها و چشمه هایی که آب مورد نیاز روستا را تامین می کند، باعث می گردد اراضی این روستا همواره قابل کشت باشد.
از درختان و گیاهانی که در این روستا به عمل می آیند انواع مرکبات، نخل، توت و انواع محصولاتی نظیرگندم، جو، سبزیجات و حبوباتی است که بیشتر برای تامین نیازهای عمومی خانوارها کشت می شوند.
محیط کالبدی و خصوصیات معماری ابنیه روستا: روستای کنونی بر روی هسته یک کوه کوچک بنا نهاده شده و شاید عدم تخریب آن در زلزله ها هم استحکام پلیت و جایگاه آن باشد. به دلیل شیب کوه، خانه ها بشکل پلکانی ساخته شده، بطوریکه بام خانه بعدی حیات خانه قبلی است. کوچه های باریک و پیچ در پیچی ما را به دورن روستا و ابعاد آن رهنمون می کند.
بدلیل اینکه وسعت زمین این ناحیه کم بوده و برای ساخت مسکن دچار زحمت فراوان می شده اند، سطح هر بنا کوچک بوده و خانه ها عموما فاقد حیاط می باشند.
از دور که به روستا نگاه می کنیم احجام مکعب شکل فراوانی را می بینیم که گویی بر روی هم بشکل نامنظم چیده شده اند.
بافت و نحوه استقرار ابنیه روستا که ساخت کالبدی ماسوله و ابیانه را در ذهن تداعی می کند، به صورت کاملا ارگانیک شکل گرفته و غالبا ۲ طبقه هستند.
بیشتر خانه ها دارای حد و مرز مشخصی نیستند و اغلب در استفاده از بسیاری فضاها نظیر: تنور خانه، توالت، آغل و فضاهای ورودی و حیاط مالکیت اشتراکی دارند.
بسیاری از کوچه های روستا سرپوشیده و به شکل ساباط اند. سکویی برای نشستن نیز در آن به چشم می خورد که ظاهرا به عنوان فضای جمعی استفاده می گردد. هیچ انتظام خاصی در شکل گیری محلات یا کوچه های روستا وجود ندارد و بافت روستا از شیب طبیعی زمین پیروی می کند.
عمده ترین مصالح مورد استفاده در ساختمانهای این روستا، خشت و کاهگلی است که به سبب استفاده از شن های تیره رنگ این نواحی، خاکستری رنگ می باشند.
از سنگ نیز به عنوان کرسی چینی و نوعی تحکیم در ابتدای دیوارها استفاده شده است. استفاده از سازه های مختلفی در ساخت منازل این روستا مرسوم است.
برای پوشاندن سقف خانه ها، تیرهایی از جنس تنه نخل و پوششی از برگ درخت خرما، در بسیاری از منازل دیده می شود ولی استفاده از طاق و قوس نیز در بناهای اعیانی کاربرد داشته و در بهترین حالت، تذهیب یا یک نقاشی ساده زینت بخش سقف اتاق می گردد.
به علت صخره ای بودن بستر روستا امکان گود برداری و حفر چاه وجود ندارد به همین علت، توالت های دو طبقه در این منطقه مرسوم است.
طبقه اول این توالت ها با ۵۰ تا ۱ متر ارتفاع به عنوان انباره ای برای فاضلاب ساخته می گردد که در هنگام پر شدن انبـاره، با مخلوط کردن خاک و فاضلاب، از آن در مزارع اطراف استفاده می کنند.
یکی دیگر از مشخصه های بناهای این روستا، استفاده گسترده از کنگره های مثلثی شکل در نماها و جداره های ساختمانها می باشد.
این کنگره ها که غالبا در جبهه های شرقی و جنوبی به وفور دیده می شوند، فرم خاصی از بادگیر بوده که در جهت بادهای مطلوب روستا ساخته شده و همچنین به عنوان فیلتری در برابر بادهای همراه با شن عمل می نماید.
استفاده ازدیوارهای ضخیم خشتی با کمترین مقدار بازشو علارغم کاهش استفاده از نور طبیعی روز، باعث کاهش تبادل حرارتی ساختمانها و در نتیجه نوعی همسازی با اقلیم می گردد.
با وجود طوفاهای شن و بارانهای موسمی شدیدی که مهمترین عامل فرسایش و تخریب روستا به حساب می آید و نیز مهاجرت عده زیادی از اهالی، این روستا هنوز مسکونی بوده وبا توسعه آن، بناهای جدیدی در قسمت شمال آن ساخته شده است.
در درون روستا ۳ برج نگهبانی دیده می شود که گویا تا قرن اخیر نیز نقش حفاظت و نگهبانی از روستا را به عهده داشته است.
برای دسترسی به این برج ها باید از پل چوبی و کوچک و باریکی عبور کرد. بر روی دیوار اتاقها و خانه ها، سازندگان آن اشکال جالبی را ایجاد کرده اند که دارای نظم هندسی خاصی می باشد و دارای هارمونی و لطافت خاصی است. گویی در درون دیوار صورتکی برایمان شکلک در می آورد.
نکته قابل توجه اینکه فضای مسکونی و زراعی روستا کاملا از هم جدا می باشد. در اراضی پست و سطوح پایین کوهی که روستا بر آن ساخته شده است، مزارع زیبا و سرسبز و باغات پرتقال و خرما را می توانیم مشاهده کنیم.
همچنین بر بلندای کوهی در نزدیکی روستا، مزاری وجود دارد که مردمان نای بند به آن اعتقاد دارند و برای زیارت و ادای نذر خود می بایست از این کوه بالا روند.
در نزدیکی نای بند چشمه آبی است که به زردگاه معروف است و تنها عده قلیلی در آن زندگی می کنند.
قدمت: روستای نایبند علیرغم دوری از طبس، همواره نقطه جذاب و مورد توجهی بوده است. بدون شک از هزاران سال قبل بشر در این منطقه سکنی گزیده است.
وجود حفرات غار مانند در بدنه کوهی که روستا بر روی آن ساخته شده، مبین این نکته است که در دوران زندگی غار نشینی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است. هماکنون روستائیان از این حفرات و دالانها بعنوان دامداری استفاده بعمل می آورند.
نایبند کوهستانی است و از کوههای جدا از هم؛ آب شلمه، علی آباد و کوه نایبند تشکیل شده است.
این کوهستان که در حاشیه غربی کویر لوت واقع شده است دارای ارتفاع نسبتا قابل توجهی است و از نظر وسعت دید کویر لوت را می توان از بالای این کوه ها به نظاره نشست.
به دلیل اختلاف ارتفاع نسبتا زیادی که این کوهستان در مقایسه با کویر لوت دارد یعنی حدود ۲۵۰۰ متر، روستاهای چندی مانند علی آباد، کلات آب انار، آب رضا، زردگاه و نایبند را در دامن خویش پناه داده است.
بلند ترین آنها کوه نایبند به ارتفاع ۳۰۵۰ متر می باشد. از دامنه این کوهها چشمه های آب شیرینی جاری است که سبب ایجاد روستاهایی مانند نایبند شده اند.
نایبند در برگیرنده منطقه حفاظت شده نایبند است که علاوه بر تنوع پوشش مرتع و گیاهان مختلف حیات وحش مهمی را در خود جای داده است.
یوزپلنگ آسیایی که نژاد آن در حال انقراض است در این منطقه بیشترین تعداد را داراست بطوریکه طبق آمار سازمان محیط زیست تعداد ۱۵ قلاده یوز در آن می زیند.
آشنایی با روستای سرسبز نایبند
منبع : آسمونی
