طبقه بندی طرح و نقوش فرش از نگاهی دیگر

طبقه بندی طرح و نقوش فرش از نگاهی دیگر

نمونه هایی از طرح های سبک هندسی را اغلب در فرش های ایلیاتی ترکمنی ، بلوچی ، لری برخی از فرش های مراکز بافندگی شهری مانند قم ، جوشقان ، اردبیل مشاهده می کنیم .
خانه فرش دستباف ایران – جهان فرش : درون مایه ها و اشکالی که اجزاء متشکله یک طرح را تشکیل می دهند از ترکیب و اتصال و چرخش و تداوم خطوط به وجود می آیند
حال اگر تمامی این خطوط با یکدیگر زاویه داشته باشند طرح های حاصل در سبک هندسی طبقه بندی می شوند .اگر این خطوط فاقد زاویه باشند سبک را منحنی و یا گردان می نامند و گاهی برخی از خطوط طرح با یکدیگر زاویه داشته و مقداری از مسیر خود را به صورت منحنی و بدون زاویه طی نمایند به آن سبک شاخه شکسته می گویند .

نمونه هایی از طرح های سبک هندسی را اغلب در فرش های ایلیاتی ترکمنی ، بلوچی ، لری ، افشاری و برخی از فرش های مراکز بافندگی شهری مانند قم ، جوشقان ، اردبیل و مناطق غربی ایران مشاهده می کنیم.
گروه های فرعی این سبک عبارتند از هندسی جوشقانی ، هندسی کف ساده ، هندسی ستاره (موزائیک) ، هندسی بند قابی ، هندسی لچک و ترنج و هندسی خاتم شیرازی .

در اینجا لازم به ذکر است که اصطلاح طرح های اقتباسی که برخی از کارشناسان در مورد تعدادی از فرش های بافته شده در سبک هندسی را به کار می برند . از نظر نگارنده واژه ی صحیحی نیست .
زیرا اگر مقصود طرح های ناحیه ی قفقازی باشد بی آنکه منکر تاثیر طرح های این ناحیه در طرح فرش های نواحی شمالی ایران مانند اردبیل ،مشکین شهر ، مغان ، زنجان و بسیاری از ایلات ایران شویم ، باید خاطر نشان کنیم که ناحیه ی قفقاز خود در اصل تا گذشته نه چندان دور جزئی از خاک ایران بوده و پس از جنگ های ایران و روسیه در زمان قاجاریه بر اساس معاهده های ترکمانچای و گلستان ضمیمیه ی خاک روسیه ی تزاری شده است .

بنابراین در اصالت و وابستگی این طرح ها به مجموعه طرح های اصیل ایرانی هیچگونه شک و تردیدی وجود ندارد .

فرش هایی در سبک شاخه شکسته در مراکز فرش بافی هریس ، ساروق ، بیجار ، بختیاری و طرح های در سبک منحنی بیشتر در کارگاه های شهری و در مراکز بافندگی قم ، کاشان ، اصفهان ، تهران ، نائین ، کرمان و خراسان بافته می شوند. طرح های قالی را بر حسب آنکه زادگاه آن در میان عشایر و ایلات بوده و یا اینکه توسط طراحان نقش قالی مراکز بافندگی شهری تهیه شده باشند ، به دو گروه بزرگ طرح های ایلیاتی و طرح های شهری تقسیم می کنند.