فرش دستباف گلستان،راهی برای رونق صنعت فرش
فرش دستباف گلستان،راهی برای رونق صنعت فرش
خانه فرش دستباف ایران – جهان فرش : ‘گزاارش از روح اله هراتی: هنر صنعت فرش دستباف ایران در جهان دارای جایگاه والایی است.قدمت این هنر صنعت در ایران و اصالت دستبافته ها عامل مهمی در این جایگاه است.گرچه تنوع و کیفیت دستبافته ها نیز تاثیر بسزایی در این امر دارد. لذا ارتقا و حفظ این جایگاه بر عهدهی همگان میباشد. متاسفانه گسستگی میان نظامهای تولیدی فرش دستباف و بازارهای مصرف مشتریان و وجود نگاههای سنتی در بین تولیدکنندگان سبب رکود هنر صنعت فرش گردیده است.بیش از یک دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشهها به عنوان یک استراتژی نوین مورد استفاده قرار گرفته است و سازمان بین المللی UNIDO نیز طرح های متعددی را از طریق توسعه خوشههای صنعتی در کشورهای مختلف اجرا و حمایت کرده است.
در سال های اخیر توجه به صنایع کوچک و متوسط و توسعه خوشه ای صنعتی در داخل کشور و افزایش ارزش افزوده و ارتقا بهرهوری اینگونه واحدها نیز مورد توجه قرار گرفته و هم اکنون بیش از ۲۲۰ خوشه کسب و کار قابل توسعه شناسایی شده و برنامه توسعه ۷۲ خوشه صنعتی از این کسب و کارها در حال اجرا است.
خوشه به تمرکز جغرافیایی بنگاه های کوچک و متوسط در یک صنعت خاص گفته میشود که با چالشها و فرصتهای مشابهی مواجه باشند، این تمرکز منجر به ایجاد صرفههای اقتصادی، شکلگیری نهادهای ارائه دهنده خدمات فنی، مشاورهای و امور مالی و همچنین توسعه محیطی پویا، برای توسعه همکاری بین بنگاهی و نهادهای دولتی و بخش خصوصی جهت افزایش سطح تولید داخلی، نوآوری و یادگیری جمعی میشود.
رئیس سازمان ملی فرش ایران بر این باور است فرش دستباف شاه بیت غزل افتصاد مقاومتی است چراکه این صنعت در کشور زنده و پویا بوده با حداقل سرمایه بهترین نتیجه را می دهد.
حمید کارگر چندی پیش در آیین رونمایی از لوح ثبت جهانی فرش دستباف ترکمن در گرگان گفته بود” بدخواهان نظام جمهوری اسلامی در حوزه دانش و مهارت فنی این هنر به دلیل وجود نیروی مستعد انسانی نمی توانند به کشور آسیبی وارد کنند.”
وی ضمن ابراز خرسندی از رواج این صنعت کهن در جای جای ایران اسلامی، افزود: در هر نوع اقلیم و منطقه ای از کشور این دانش و مهارت صنعت فرش بافی رواج دارد و همین باعث تنوع طرح های فرش ایرانی شده است.
وی فرش دستباف را صنعتی کم هزینه با منابع سرمایه گذاری اندک دانست و گفت: برای سرمایه گذاری در این بخش هم به سایر کشورها نیازی نیست چراکه در این هنر با حداقل ها می توان اشتغال و درآمد ایجاد کرد.
وی می گوید: در فصولی که کشاورزی و دامداری در بسیاری از ماطق کشور کمرنگ می شود می توان از صنعت فرش دستباف بهره جست؛ این هنر به عنوان شغل نجات دهنده و کمک کننده برای بسیاری از افراد به شمار می رود.
مدیرعامل شرکت شهرکهای صنعتی استان گلستان با اشاره به مزایا و نتایج حاصل از همکاری در خوشه می گوید: راهم آمدن صرفههای ناشی از مقیاس برای صنایع کوچک و متوسط از طریق خرید مشترک نهادهها و مواد اولیه، استفاده از ماشینآلات و تجهیزات در مقیاس بهینه و فروش مشترک و تامین سفارشات بزرگ در بازار از مهمترین این مزایا است.
رخمن محمدزاده اظهار داشت: در استان گلستان بر اساس مزیت های نسبی استان سه خوشه دام و طیور، فرش دستباف و فرآوردههای لبنی از سوی سازمان صنایع کوچک و شرکت شهرکهای صنعتی استان صادر شد.
به گفته وی دفتر توسعه فرش دستباف گلستان نیز از آذر ماه سال ۱۳۹۲ فعالیت خود را آغاز کرده و برنامه های عمل این خوشه در سال اول با موفقیت اجرا شد.
محمدزاده با بیان اینکه تولید فرش دستباف در استان گلستان از دیرباز میان ساکنان این منطقه بالاخص اقوام ترکمن رواج داشته است اظهار داشت: بانوان زیادی در این ناحیه بصورت موقتی و دائم به این صنعت اشتعال دارند.
وی ادامه داد: بر اساس آمار سازمان صنعت و معدن و تجارت استان گلستان حدود ۷۰ هزار نفر در استان بصورت سنتی و نسل به نسل در بخش قالیبافی فعالیت دارند.
مدیرعامل شرکت شهرکهای صنعتی استان گلستان یادآور شد: در حوزه تولید فرش دستبافت در استان، واحدهای تولیدی زیادی مشغول به فعالیت می باشن. لیکن این واحدها با وجود نظارت از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت، تعاملات خاصی با یکدیگر ندارند.
وی افزود: این در حالی است که بسیاری از ناکامی ها و شکست های واحدها می تواند ریشه در عدم همکاری و مشارکت درونی آن ها و یا مشارکت با سایر دستگاه های ذیربط داشته باشد.
محمدزاده گفت: تدوین برنامه جامع تولید فرش دستبافت استان، تقویت رویکرد علمی و رشد و اعتلای این هنرصنعت، نیازمند حمایت ها و هدایت های دست اندکاران و پیشکسوتان حوزه است.
عامل توسعه خوشه فرش دستباف استان گلستان از فعالیت ۴۷ تولید کننده در استان خبرداد و افزود: میزان اشتغال در حوزه فرش، سال گذشته چهار هزارو ۸۷۹ نفر بوده است.
زلیخا عادلی ثبت برند، تدوین سند فرش، تدوین استاندارد ابزار بافت قالی، تشکیل شرکت مدیریت صادرات، فعال سازی خانه فرش و برگزاری دوره های آموزشی تخصصی را از برنامه های سال جاری اعلام کرد.
وی فعال سازی خانه فرش در استان را عاملی برای توسعه این صنعت دانست و تصریح کرد: فعال سازی خانه فرش با حمایت سازمان‌های مرتبط می تواند حائز اهمیت باشد چراکه نیاز کنونی فرش دستباف گلستان ورود به بازار خارجی با اعزام هیئت‌های تجاری به کشورهای هدف است.
عامل توسعه خوشه فرش دستباف استان گلستان گفت: از مجموع آمار فعالین بخش قالیبافی در این استان، حدود ۳۱ هزار نفر دارای کارت شناسایی قالیبافی هستند.
وی افزود: تمرکز بیشتر واحدهای فعال در هنر صنعت فرش استان در شهرهای گنبد، بندر ترکمن، آققلا و کلاله میباشد که در این میان گنبد با داشتن ۳۰ درصد سهم تولید دستبافتههای استان، بیشترین سهم را دارد.
به گفته وی خوشه فرش دستباف استان شامل تمامی تولیدکنندگان فرش دستباف در استان، تامین کنندگان مواد اولیه، فروشندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان، طراحان، رنگرزها، قالیشویان، رفوگران، کلیه ارگانهای ارائه دهنده خدمات کسب و کار و سازمان های دولتی مرتبط و کلیه ذینفعان این حوزه است.
وی با تاکید بر برقراری تعامل پویا میان تمامی ذی نفعان برای دستیابی به هدف اصلی خوشه یادآور شد: کمک به ذی نفعان در ایجاد و توسعه یک چشمانداز مشارکتی برای آینده، تقویت ظرفیت برای عمل بر مبنای چشمانداز مذکور و امـا دربحـث خـوشه فـرش گلستان بـاید گفت ازآن جاییکه صادرات صنایع دستی و فرش با توجه به مزیت نسبی تولیدات آن، صادرات ارزش افزوده است نه صادرات دارایی از جمله این اهداف است.
عادلی بر نقش فرشبافي در اقتصاد بومی و ملی تاکید کرد و گفت: كمك به توسعه اقتصاد، ايجاد شغل و سرمايه گذاري اندک و بهره وري بالا از جمله این نقش ها است.
وی گفت: در بررسي وضعيت توليد فرش دستبافت در ايران، يكي از تنگناها و دشواري عمده، فقدان آمار دقيق است. چراکه مار دقيقي از ميزان توليد فرش دستبافت در سالهاي مختلف وجود ندارد.
عامل توسعه خوشه فرش دستباف استان گلستان اضافه کرد: بر این اساس امكان ارائه يك تحليل جامع از وضعيت توليد اين كالا در يك دوره زماني خاص و مقايسه آن با دوره هاي قبل و بعد از اين دوره و بررسي علل يا علت نوسان (كاهش يا افزايش) در ميزان توليد وجود ندارد.
وی افزود: اطلاعات اندک و عدد و رقمي كه بعضاٌ توسط صاحب نظران ارائه مي شود برآوردي و تخميني است. درنتيجه هر گونه تحليل و نتيجه گيري بر پايه اين اطلاعات و ارقام، صددرصد دقيق و معتبر و قابل اتكا نمي باشد.
او یادآور شد: بر اساس آمار سازمان صنعت، معدن وتجارت استان میزان تولید فرش دستبافت (انواع قالی، قالیچه، گبه، تابلو فرش، فرش های بزرگ پارچه و صادراتی) تقریبا ۳۰ هزار مترمربع در سال می باشد
عادلی با اشاره به نقاط قوت و فرصت های فرش دستبافت استان گفت: فراواني مناسب بافندگان و واحدهاي توليدي فرش دستبافت در استان ، وجود بيش از ۲۵۰ شركت تعاوني فرش دستباف، وجود ظرفيت هاي مناسب نظير توليد فرش تركمني و فرش ابريشم منحصر بفرد و تنوع طرح و رنگ (فرش تركمني ، گليم ، جاجيم ، گبه و طرحهاي خاص ) از جمله این موارد است.
وی تصریح کرد: سرمايه اجتماعي مناسب در منطقه به دليل سابقه قوميتي و نژادي و موقعيت جغرافيايي مناسب و قرار گيري در مسير مواصلاتي گردشگري كشور از فرصت های دیگر در این حوزه است.
عادلی افزود: نبود طرح هاي مدون و با استراتژي جهت حمايت از صنعت و تجارت فرش دستبافت، فقدان حمايت اصولي و پايدار در قالب سياست مشخص از تعاوني هاي فرش روستايي و شهري و قاليبافان و كمبود اطلاعات توليدكنندگان از نيازهاي بازار و عدم تطابق توليد با سليقه مصرف كننده از نقاط ضعف در این بخش است.
به گفته وی همچنین عدم وجود نظام عرضه و فروش مواد اوليه مرغوب، فقدان شناسنامه فرش براي نظارت و كنترل كيفيت توليد و معرفي هنرمندان فرش و عدم وجود طرح مدون جهت استحصال مواداوليه رنگرزي گياهي و كمبود كارگاههاي رنگرزي شيميايي و گياهي از دیگر نقاط ضعف است.
وی با بیان راهكارهاي اصلي پيشنهادي براي بهبود وضعيت خوشه فرش ادامه داد: برنامه‌ريزي، سياستگذاري، هدايت، حمايت و نظارت به منظور ساماندهي امور مربوط به تامين مواد اوليه مرغوب توليد و تجارت فرش دستبافت ،رقابت‌پذيري، ايجاد تقاضاي جديد و/ترويج فرهنگ سفارش پذيري براي فرش دستبافت در بازارهاي جهاني با حفظ اصالت‌هاي آن و پيشنهاد قوانين و مقررات تشويقي در اين حوزه و حفظ و احيا و ارتقاي جنبه‌هاي هنري و فرهنگي از مهمترین راهکارها است.
عادلی اضافه کرد: انجام مطالعات و پژوهش‌هاي مرتبط با هنر ـ صنعت فرش دستبافت به منظور شناسايي مشكلات موجود و ارايه راه‌حل‌هاي مناسب در زمينه‌هاي مناسب در حوزه‌هاي مواد اوليه، توليد و تجارت با بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي موجود ، سياستگذاري، بسترسازي و نظارت بر اجراي برنامه‌هاي آموزشي فرش دستبافت از طريق بهره‌مندي از مراكز آموزشي موجود و حمايت از تبديل ظرفيت‌هاي بالقوه به بالفعل و بسترسازي و فراهم كردن زمينه‌هاي لازم جهت ايجاد، توسعه و تقويت تشكلهاي صنفي و مدني در سطوح منطقه‌اي و ملي از دیگر راهکارهای این بخش است.
