انواع مختلف دار یا دستگاه قالی بافی
انواع مختلف دار یا دستگاه قالی بافی
دار یا دستگاه قالیبافی: دارها به دو نوع، دار عمودی و دار افقی دسته بندی می شوند که در منطقه ترکمن صحرا از زمانهای بسیار قدیم تا به امروز از دار افقی که به صورت خوابیده روی زمین قرار می گیرد استفاده می شود. و به ترکمنی به آن « قراما» گویند .خانه فرش دستباف ایران – جهان فرش :
این دستگاه چهارچوبی است که جنس آن از چوب بوده و از دو تیر سردار و زیر دار و تیرهای راست رو و چپ رو تشکیل شده که به وسیله گوه ها به یکدیگر وصل می شود. و یا دارها فلزی می باشند که در این صورت به وسیله پیچ و مهره به یکدیگر وصل می شوند و در هنگام بافت نیز با پیچاندن آنها می توان چله ها را شل یا سفت نمود. در هنگام برپا کردن دار باید دقت شود موقعی که تیرها را به یکدیگر وصل می کنیم زوایای آنها قائمه باشد که بعد از اتمام کار قالی کج و یا به اصطلاح سرودار نشود.
با توجه به ابعاد فرشی که در نظر داریم بافته شود داری متناسب با آن تهیه می کنیم، دار افقی فضای زیادی را اشغال می کند و چون بافنده مجبور است روی دار به صورت چمباتمه بنشیند دچار ناراحتی های کمر و چشم می شود ولی بر پا کردن و تهیه کردن دار افقی راحت تر از دار عمودی است. دار عمودی در کل مزایایی بیشتری نسبت به دار افقی دارد، از قبیل اینکه فضای کمتری را اشغال می کند در این حالت بافنده کمتر به ناراحتیهای کمر و چشم دچار می شود چون بافنده پشت دار روی نشیمنگاه به صورت صاف قرار گرفته و قدرت مانور بیشتری دارد به این خاطر امروزه در بیشتر مناطق ایران از دار عمودی استفاده می شود. ولی در منطقه ترکمن صحرا هنوز نیز بر حسب عادت دیرینه از دار افقی بیشتر استفاده می کنند تا دار عمودی.
اجزاء اصلی انواع دار های قالی بافی عبا رتند از:
سر دار : وظیفه مهار چله ها را دارد و در بالای سر دار قرار می گیرد .
زیر دار : مانند سر دار وظیفه مهار چله را بر عهده دارد ولی در پایین دار قرار می گیرد .
راست روها : در دو سمت دار قالی بافی قرار داشته و وظیفه نگهداری و مهار سر دار و زیر دار را دارد .
فندک : در پایین سر دار و به موازات آن و معمولا با فاصله ای در حدود ۳۰ الی ۵۰ سانتیمتر از آن قرار دارد و به جای سر دار چله ها را مهار می کند . در برخی از مانند دارهای معروف به تبریزی از ابتدا تا انتهای بافت بر روی دار حضور دارد ولی در دارهای موسوم به فارسی بسته به سنت و شیوه با فت زمان حضور آن متفاوت است .
چوب کوجی : در میانه دار قالی و جلوی چله ها قرار می گیرد و با مهار چله های زیر به کمک نخی به نام نخ کوجی وظیفه مهم جلو گیری از کجی فرش را بر عهده دارد . از این وسیله اغلب در دارهای معروف به فارسی استفاده می شود.
چوب هاف یا دارتی : در لابه لای چله ها قرار گرفته ، محدوده حرکت آن از زیر سر دار تا پشت چوب کوجی می باشد . وظیفه چوب هاف حفظ وتشدید فاصله و زیر و رو در میان چله ها است ، وبا قابلیت حرکت به سمت بالا و پایین ، ردیف ضربدر ها را نیز به بالا و پایین حرکت داده و موجب تسهیل عملیات پود کشی می شود .
گوه : وسیله ای است عموما به شکل مثلث که در محل اتصال سر دار و زیر دار با راست روها قرار گرفته است و با ایجاد فشار و با بالا و پایین بردن سر دار و زیر دار در نهایت وظیفه شل وسفت کردن چله ها را عهده دار است و معمولا در دارهای چوبی استفاده می شود .
انواع مختلف دار یا دستگاه قالی بافی
منبع : بیتوته
