لچک و ترنج در فرش

لچک و ترنج در فرش

در بیشتر فرش های ایران نقش لچک و ترنج دیده می شود . به طور معمول نقش ترنج در وسط فرش قرار دارد و شکل آن ممکن است دایره ، بیضی ، لوزی و یا چند پره باشد .

خانه فرش دستباف ایران – جهان فرش : اندازه ی ترنج در فرش های نقاط مختلف تغییر می کند . به عنوان مثال در قالیچه ها و قالی های بافت اصفهان ، کاشان ، نایین و آباده ابعاد آن کوچک و در فرش های تبریز ، هریس و مشهد تا حدودی بزرگ تر است .

در برخی از طرح های ترنج دار به جای ترنج واحد میانی به دو یا سه ترنج کوچک در امتداد یک خط عمودی (بیشتر در شکل های هندسی) و گاهی چندین ترنج در متن فرش با فاصله های منظم دیده می شود (نمونه فرش چند ترنجی چلسی) .

در بالا و پایین ترنج میانی غالبا دو سر ترنج بافته می شوند که در اصطلاح طراحان ، شمسه و یا کلاله نامیده می شوند .

گاهی ممکن است این کلاله ها با تعداد زیاد تمامی محیط ترنج را در برگیرد . از آنجایی که برخی از این شمسه ها شکل خربزه را تداعی می کنند در اصطلاح آن را ترنج خربزه ای می نامند (نمونه بارز آن ترنج فرش تاریخی اردبیل است) ، در حد فاصل ترنج و سر ترنج گاهی شکلی به نام کتیبه ترسیم می شود که در آن ممکن است نام اشخاصی نوشته شود .

به یک چهارم نقشه میانی و یا شکلی مشابه و یا اکثرا متفاوت با آن در چهار گوشه متن فرش در اصطلاح قالی بافان لچک می گویند و اگر این لچک ها توام با ترنج باشند طرح را لچک و ترنج می نامند .

هرگاه چند ترنج داخل یکدیگر قرار گرفته باشند ترنج را تودرتو و یا به عبارتی کاسه نیم کاسه می نامند . در صورتی که ترنج در متن فرش حالت پیشرفته و مسلط را داشته باشد به آن ترنج مداخل می گویند (نمونه فرش های هریس) .

در صورتی که لچک ها با گردش اسلیمی ها و یا خط های هم بند دیگری در داخل متن فرش پیشرفت کرده و در کنار حاشیه به یکدیگر متصل شوند در اصطلاح به آن طرح سلسله و یا طرح طرّه ای می گویند (مانند برخی از فرش های مشهد و اصفهان) .