مشکلات فرش دستباف همدان همچنان پابرجاست
مشکلات فرش دستباف همدان همچنان پابرجاست
خانه فرش دستباف ایران – جهان فرش : حسین کندی ۶۸ سال دارد. او بیش از ۵ دهه در عرصه مرمت، تولید و صادرات فرش فعالیت کرده است.
کندی دبیر اجرایی جشنواره سالیانه فرش استان همدان، نایب رئیس اتحادیه فرش‌فروشان همدان، رئیس شورای فنی فرش استان و از مجموعه‌داران فرش همدان است. او عضو انجمن طراحان فرش است و۲۵ سال است با سازمان فنی و حرفه‌ای همدان همکاری می‌کند و برگزاری آزمون رفوگران بر عهده اوست او با این سابقه کاری از وضعیت تولید و فروش فرش نگران است. او معتقد است بیشترین آسیب اواخر دهه ۸۰ به این حوزه وارد شده است. برای بررسی وضعیت فرش و قالی‌بافی همدان با حسین کندی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
مهم‌ترین ویژگی فرش همدان چیست؟
بیش از ۷۰درصد تولید فرش استان همدان تجاری است بدین معنی که صادراتی است و خانه‌دارهای ایرانی از آن استقبال نمی‌کنند. فرش همدان ویژگی‌های خاصی دارد؛ اول اینکه پردوام‌ترین فرش ایران است و در گذشته غربی‌ها گرایش بسیاری به خرید این فرش داشته‌اند. دیگر اینکه متنوع‌ترین اندازه ها و سایزهای فرش در همدان هست؛ از فرش کوچک (بی بی)، پشتی زرع چارک، خرک، زرع و نیم، دوزرع، کناره، ۶ متری، ۱۲ متری تا ۲۴ متری در همدان بافته می‌شود. شهرهای دیگر ۱۲ و ۲۴متری زیاد دارند اما اندازه‌های دیگر در آنها وجود ندارد.
فرش عتیقه و آنتیک چه تفاوتی با هم دارند؟
آنتیک ممکن است، تازه بافته شده باشد، اما بافت و رنگ و طرح آن درست باشد و ظرافت و نفیس بودن را نیز داشته باشد. این فرش تا ۱۰۰ سال آنتیک است. اگر شد ۱۰۱ سال عتیقه می‌شود. در واقع فرش‌هایی که بیش از یک قرن قدمت داشته باشند عتیقه هستند.
مهم‌ترین تهدید صنعت فرش همدان را چه می دانید؟
این مسأله عامل مهمی دارد. تورم بیش از حد و تحریم در دولت‌های پیشین باعث شد فرش همدان زمین‌گیر و بیمار شود. پیش از تحریم ما بهترین فرش را با مبلغ ۶۰هزار تومان تولید می‌کردیم حالا با ۶۰۰هزار تومان نمی‌توانیم تولید کنیم و فرش‌های تولید شده صادر نمی‌شود. در طول چند سال تورم زیادی را شاهد بودیم که باعث شد صادرات و تولید افت کند و فرش ما را نخرند.
یکی از تهدیدهای فرش همدان بافت نقشه تبریز با مصالح تبریز در همدان است که بیشتر بافندگان را به سمت خود کشید و طرح‌های استان و حتی فروشندگان مواد اولیه در همدان را دچار ورشکستگی کرد. ارزیابی شما از این تهدید چیست؟
همان تحریم و تورم بود که باعث شد رویکرد تعداد زیادی از نیروهای بافنده جوان و ماهر ما به سمت طرح‌های تبریز و قم برود. البته آنها توفیق چندانی نداشتند و بسیاری از زنان فرش‌باف به سمت بافت تابلو فرش رفتند اما کارشان ضعیف است و کیفیت تابلو فرش‌های تبریز را ندارد. اگر تابلو‌فرش بافت بافندگان تبریزی را ۲ میلیون تومان بخرند تابلو‌فرش یک بافنده همدانی را یک میلیون تومان می‌خرند به دلیل اینکه اصلا تابلو فرش کار ما نیست و کار ما قابل رقابت با آنها نیست. بافندگان ما باید فرش همدان را ببافند. کسانی که تابلو فرش می‌بافند به بن بست خورده اند.
علت در طرح‌های کامپیوتری نیست؟
مشکلی با نقشه‌های کامپیوتری یا سنتی نداریم، مشکل در خود طرح و نقشه است که متعلق به ما نیست. به طور مثال اگر خودرو ژاپنی را در ایران تولید کنیم هیچوقت آن کیفیت ساخت ژاپن را نخواهد داشت. همدان باید کار خودش را انجام دهد. همدان نمی‌تواند ابریشم عمل بیاورد و ببافد چون ابریشم را ضایع می کند. هر کیلوگرم ابریشم ۴۰۰هزار تومان است.
فرش‌هایی که با مواد ترکیبی تولید می‌شوند چه وضعیتی دارند؟
من مخالفم که ابریشم و پشم مخلوط شود چون عمرشان باهم مطابق نیست. اگر فرش پشمی ۲۰۰ سال عمر داشته باشد ابریشم ۸۰ سال عمر دارد و باید جدا جدا بافته شوند.
فرش همدان از نظر قیمت و ارزش چه تفاوتی با سایر نقاط دارد؟
بافنده ما باید روی طرح‌های بومی کار و نوآوری و ابداع کند. این استان صدها سال سابقه فرش‌بافی و صادرات دارد. فرش همدان بسیار با ارزش است. زرع نیم میشان ملایر اگر پیدا شود ۱۵ میلیون تومان قیمت دارد. استان ما فرش‌های اصیل زیادی دارد مانند فرش سوزن، درجزین و مهربان. مجموعه‌داران همدانی فرش‌های خوبی نگه داشته‌اند.
گفته می‌شود یکی دیگر از عوامل رکود کیفیت مواد اولیه است. موضوع کیفیت چیست؟
برخی تولیدکنندگان از پشم خالص استفاده نمی‌کنند و از پلی استر و مرینوس ناخالص استفاده می‌کنند. خریداران خارجی هم تشخیص می‌دهند. تعدادی از همکاران من متاسفانه برای اینکه هزینه کمتری متحمل شوند و سود بیشتری ببرند کارهایی کردند که آسیب زیادی به فرش همدان زد. آنها چهار نخ بافی را متداول کردند، پود ندادن را شروع کردند و از پشم دباغی ارزان قیمت استفاده کردند که با آهک از پوست گوسفند مرده جدا می‌شود.
این موضوع خسارت زیادی زد و ما هنوز زیان عملکرد این دوستان را می‌دهیم. من بارها در اتاق بازرگانی، صنعت و معدن اتحادیه فریاد زده‌ام از این مواد استفاده نکنند اما گوش نمی‌دهند و این صنعت را نابود کرده‌اند. امروز نسل جوان ما درگیر تخلف‌های دیروز ما است که از مواد نا مرغوب استفاده کرده‌ایم.
چه باید کرد؟
خراب کردن آسان است. یک ساختمان را در ۲ روز می‌توان تخریب کرد اما برای ساخت همان ساختمان ممکن است سال‌ها زمان نیاز باشد. کار فکری، کار عملی، کار اجرایی، سرمایه‌گذاری، به روز شدن، اطلاعات، اتاق فکر و آموزش درست قالی‌بافان لازم است. قالی‌بافان ما همه سنتی هستند. آموزش هم وقت و هم هزینه می‌خواهد. زمان و تجربه پیشکسوتان مانند قالی‌بافان، تولیدکنندگان، رفوگران و قالی‌شویان در حال هدر رفتن است. بنده حاضر هستم همه تجربه‌هایم را رایگان در اختیار مردم قرار دهم اما باید فضا در اختیار ما بگذارند.
فاصله عرضه و تقاضا در کجاست؟
امروز بافندگان ما در روستاها خبر ندارند بازار چه چیزی را طلب می‌کند و همان چیزی را تولید می‌کنند که ۳۰ سال پیش تولید می‌کردند. اروپا و سلیقه اروپایی هر روز تغییر می‌کند. آموزش یعنی فکر تولیدکننده را به‌روز کنید. نگاه ما باید تغییر کند تا بتوانیم کالای ارزشمندی مانند فرش را تولید و صادر کنیم.
وام هایی که به بافندگان و تولید کنندگان پرداخت شده چه تاثیری در صنعت فرش استان داشته است؟
بیشتر وام‌ها هدر رفت. به هر قالی‌باف ۳تا ۵ میلیون تومان وام دادند. کسانی که وام گرفتند یا پولدار بودند که به سفر می‌رفتند یا بی‌پول بودند که یک پیکان می‌خریدند، مسافر کشی می‌کردند و دیگر قالی‌بافی نمی‌کردند. به خیلی از مردم وام دادند تا بازار رونق بگیرد اما چون هدف درست نبود اتفاقی نیفتاد. بیکارهایی که وام گرفتند به بیکار بدهکار تبدیل شدند در نتیجه بیشتر وام‌ها بازپرداخت هم نشد.
فکر می‌کنید این مشوق‌ها چگونه باید باشد؟
ارزش افزوده این صنعت بسیار بالا است. شما با ۲۰۰هزار تومان می‌توانید فرش تولید کنید و ۱ تا ۲ میلیون تومان بفروشید. سرمایه آنچنانی نمی‌خواهد مگر اینکه یک کارگاه راه‌اندازی کنید که ۵۰ بافنده در آن کار کند.
ما در کارگاه خودمان۵۲ سهامدار داشتیم. هیچوقت نیاز به وام پیدا نکردیم و دیناری از کسی نگرفتیم. وام‌های پشتیبان به کسانی که بیش از ۲۰ بافنده دارند تعلق می‌گیرد اما کسی استقبال نمی‌کند چون بافنده‌ها از این شغل فاصله گرفته‌اند و فاکتورهای مورد نظر و استانداردهای لازم را ندارند.
مشکلات فرش دستباف همدان همچنان پابرجاست
منبع : همشهری
